آیا تابه‌حال به این فکر کرده‌اید که چگونه حوادث ناشی از کار می‌توانند زندگی شخصی و حرفه‌ای شما را تحت‌تأثیر قرار دهند؟ آیا اطلاعات کافی در مورد راهکارها و نحوه پیشگیری از این حوادث دارید؟ کار یک جزء اساسی از زندگی ماست ولی به همراه آن، خطراتی نیز وجود دارد که می‌توانند به وقوع بپیوندند و تأثیرات مخربی بر روی زندگی افراد بگذارند. این خطرات و حوادث مخصوصاً در یک محیط صنعتی یکی از مسائل حیاتی است که به‌عنوان یک چالش جدی در سازمان‌ها و محیط‌های کاری مطرح می‌شود.
عوامل متعددی می‌توانند باعث بروز این حوادث شوند، از فشار کاری بیش از حد گرفته تا استفاده نادرست از مواد خطرناک. در این مقاله از طراحان دوخت برتر، سعی خواهیم کرد به‌دقت انواع و عوامل اصلی این حوادث را بررسی کنیم و راهکارهایی ارائه دهیم تا این خطرات را به حداقل برسانیم.
حوادث ناشی از کار چیست؟
حوادث ناشی از کار، رویدادهای غیرقابل‌پیش‌بینی، ناخواسته و غیرمنتظره‌ای هستند که در محیط کار اتفاق می‌افتند و می‌توانند منجر به آسیب‌ها و صدمات جسمی یا روحی (یا هر دو)، بیماری یا حتی مرگ شوند. این حوادث می‌توانند از عوامل مختلفی ناشی شوند، از جمله عدم رعایت اصول ایمنی، نقض قوانین کاری، تجهیزات ناصحیح یا حتی عوامل طبیعی.
حتی ممکن است این حوادث شامل آسیب‌های فیزیکی مانند تصادفات رانندگی، سقوط از ارتفاع یا مسائل بهداشتی مانند تماس با مواد شیمیایی خطرناک یا عدم استفاده از وسایل حفاظتی مناسب باشند. این‌گونه حوادث می‌توانند بر کارکنان، سازمان‌ها و حتی جوامع محلی تأثیر بگذارند؛ بنابراین، پیشگیری از حوادث ناشی از کار و ایجاد محیط کاری ایمن، یکی از اولویت‌های مهم مدیران و کارفرمایان سازمانی است. ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی تصریح می‌کند که حوادثی که طی انجام مأموریت‌ها یا حتی در مسیر رفت‌وبرگشت به خانه رخ دهند، جزو حوادث ناشی از کار تلقی می‌شوند.
انواع حادثه ناشی از کار
حوادث ناشی از کار انواع گوناگونی دارند که می‌توانند در محیط‌های کاری رخ بدهند. توجه به این حوادث و اتخاذ تدابیر پیشگیری، از اهمیت بسیاری در ارتقای ایمنی و بهبود شرایط کاری برخوردار است. کارکنان بیمه شده، زمانی که در کارگاه یا مؤسسه مشغول به کار هستند و به هر دلیلی در محیط کار خارج از محیط کار (زمان انجام وظایف) دچار سانحه می‌شوند، با حادثه ناشی از کار روبه‌رو می‌شوند و می‌توانند از حقوق بیمه ناشی از حوادث کاری بهره‌مند شوند. برخی از انواع این حوادث به شرح زیر هستند:
- وقوع حوادث رانندگی در طی مسیر رفت‌وبرگشت به محل کار یا حتی در داخل محیط کاری
- سقوط از ارتفاع
- آسیب‌های ناشی از تجهیزات و ماشین‌آلات به علت عدم استفاده صحیح از تجهیزات، نقص فنی یا نقص در آموزش
- تماس با مواد شیمیایی و هرگونه مسمومیت حاد
- آتش‌سوزی و انفجار
- آسیب‌های عضلانی و اسکلتی
- آسیب هنگام کمک به سایر کارکنان و نجات آنها
- حملات انسان یا حتی حیوانات و ابتلا به بیماری‌های عفونی
- لغزش یا افتادن و واردشدن آسیب جدی
- حوادث ناشی از سوارشدن بر هر وسیله حمل‌ونقل
علل بروز حادثه ناشی از کار
بروز حوادث ناشی از کار می‌تواند به عوامل متعددی بازگردد. برخی از این علل عبارت‌اند از:
- سهل‌انگاری و بی‌احتیاطی
- عدم رعایت اصول ایمنی و ضوابط کاری در محیط کار مثل عدم استفاده از وسایل حفاظتی، نادیده‌گرفتن دستورالعمل‌های ایمنی یا تجهیزات ناصحیح
- در اختیار نداشتن وسایل و امکانات حفاظتی
- نقص فنی، نگهداری نامناسب یا عدم تعمیرات به‌موقع تجهیزات و ماشین‌آلات کاری
- افزایش فشارهای کاری و زمان‌بندی نامناسب وظایف
- عدم ارائه آموزش‌های کافی و متناسب با نیازهای شغلی و نظارت‌نکردن کارفرما بر کار کارگر
- فشارهای روانی، تنش‌های اجتماعی، و استرس در محیط کار
- بلندکردن بارهای سنگین یا اجسام بزرگ و رگ‌به‌رگ شدگی و کشیدگی یا پارگی عضله
- خستگی ناشی از ساعات طولانی کار، شیفت‌های نامناسب و فشارهای کاری
- ابتلا به بیماری‌های عفونی مانند هپاتیت B، HIV و سل کارکنان بخش مراقبت‌های بهداشتی، محیط‌های آزمایشگاهی و صنایع کشاورزی
- عوامل فیزیکی مثل سروصدا، ارتعاش، گرما، سرما، نورپردازی نامناسب و… در محیط کار
- علل شیمیایی مانند استفاده از مواد شیمیایی خطرناک یا جابه‌جایی نادرست آنها و نشت مواد شیمیایی و آتش‌سوزی
- حوادث ناشی از خشونت در محیط کار، از جمله اعمال فیزیکی یا تهدیدهای روانی از سوی همکاران، مشتریان یا مدیران
- سقوط از ارتفاع، لغزش روی سطوح لغزنده، یا موانع در مسیر کارکنان
- کم‌آبی بدن در روزهای بسیار گرم تابستان و گرمازدگی یا احتمال وقوع بیماری‌های قلبی
پیشگیری از وقوع حوادث ناشی از کار
برای پیشگیری از وقوع حوادث ناشی از کار، می‌توان اقدامات پیشگیری و ایمنی را در محیط کار اجرایی کرد. برخی از اقدامات پیشنهادی برای پیشگیری از این حوادث می تواند شامل موارد زیر باشد:
- ارائه آموزش‌های مناسب به کارکنان درباره ایمنی و رفتارهای صحیح در محیط کار
- برگزاری تمرینات عملی و تست‌های ایمنی به کارکنان
- اطمینان از تعمیرات منظم و نگهداری ماشین‌آلات و تجهیزات
- نصب سیستم‌های هشداردهنده در محیط کار برای هشداردادن در مورد خطرات و حوادث
- تنظیم شیفت‌های کاری به‌گونه‌ای که از خستگی زیاد و افزایش خطرات ناشی از کار جلوگیری شود
- مدیریت استرس و فشارهای روانی در محیط کار از طریق برنامه‌های مشاوره، حمایت روانی و بهبود شرایط اجتماعی
- اطمینان از وجود سیستم‌های ایمنی در محیط کار برای جلوگیری از تصادفات رانندگی و حوادث مرتبط با تردد
- برنامه‌ریزی برای نظارت و بازبینی مداوم بر شرایط ایمنی در محیط کار و اجرای تغییرات به‌منظور بهبود ایمنی
- استفاده از تجهیزات حفاظتی مثل استفاده از لباس کار، کلاه ایمنی، دستکش ایمنی، کفش ایمنی (برای کاهش خطرات ناشی از برخورد با اجسام سنگین، تراکم‌های حرارتی، یا مواد خطرناک) و عینک ایمنی (برای حفاظت از چشمان در برابر ذرات جامد، مواد شیمیایی، یا تابش نور خورشید) همراه با آگاهی و استفاده صحیح از آنها
قوانین حوادث ناشی از کار
قوانین حوادث ناشی از کار به‌منظور حفاظت از سلامت و ایمنی کارکنان در محیط کار تنظیم شده‌اند. در ایران، این مقررات تحت حوزه قوانین تأمین اجتماعی قرار دارند.
- تعریف حادثه ناشی از کار: قوانین تعیین می‌کنند که چه نوع وقایعی به‌عنوان حادثه ناشی از کار محسوب می‌شوند. به‌عنوان‌مثال، هر اتفاق ناگواری که در زمان انجام وظایف یا به دلیل آنها رخ بدهد، به‌عنوان حادثه ناشی از کار در نظر گرفته می‌شود.
- تشریفات اطلاع‌رسانی: قانون مشخص می‌کند که هر حادثه ناشی از کار باید به سازمان تأمین اجتماعی و وزارت کار اطلاع داده شود. پس از اعلام حادثه، کارشناسان دادگستری و بازرسان موظف‌اند صحت اتفاق را بررسی و مسئولین اصلی حادثه را تعیین کنند.
- حقوق کارگران آسیب‌دیده: باتوجه‌به ماده ۶۰ قانون تأمین اجتماعی، افراد آسیب‌دیده تحت پوشش بیمه درمانی قرار دارند. قوانین تعیین می‌کنند که کارگرانی که در حادثه ناشی از کار آسیب می‌بینند، حقوق و مزایای خاصی را دریافت می‌کنند. حتی پس از بازنشستگی، افراد آسیب‌دیده حقوق خود را دریافت می‌کنند. حقوق کارکنان آسیب‌دیده حتی پس از رضایت محضری و پس گرفت شکایت محفوظ است و افراد می‌توانند در صورت عدم پرداخت حقوق به‌موقع یا نقض قوانین، شکایت کرده و پیگیری لازم را انجام دهند.
- جبران خسارت: درصورتی‌که حادثه ناشی از کار به خسارت‌های مالی یا جسمی برای کارکنان منجر شود، قانون ممکن است کارفرما را به پرداخت جبران خسارت تعهدی به کارکنان آسیب‌دیده و یا خانواده آنها وادار کند.
برخی از این جبران خسارت‌ها عبارت‌اند از:
- هزینه‌های پزشکی و هزینه‌های درمان کارگران آسیب‌دیده.
- غرامت دستمزد و اقدامات پس از حادثه برای کاهش زیان‌های مالی کارگران.
- دیه و جبران خسارت‌های جانی یا ناتوانی کارگران.
- هزینه‌های توان‌بخشی و جبران هزینه‌های مرتبط با بازگشت کارگران به شغل بعد از حادثه.
- هزینه‌های دفن و کفن‌ودفن و هزینه‌های مرتبط با مرگ کارگران ناشی از حادثه.
- جبران سایر خسارات مالی ناشی از حادثه..
مسئولیت کارفرما در حوادث ناشی از کار
مسئولیت کارفرما در حوادثی که هنگام کار اتفاق می‌افتد به‌عنوان یکی از مهم‌ترین جنبه‌های حقوق کارگران و ایمنی در محیط کار بسیار حائز اهمیت است. کارفرما نقش اساسی در تضمین ایمنی و سلامت کارکنان دارد و باید تدابیر و استانداردهای لازم را برای جلوگیری یا کاهش حوادث ناشی از کار اجرا کند. مسئولیت‌های کلیدی کارفرما در این زمینه عبارت‌اند از:
تدابیر ایمنی و اجرای قوانین
محیط و شرایط کاری بایستی به‌گونه‌ای باشد که احتمال در معرض خطرات و آسیب‌های جانی و مالی قرارگرفتن کارگران به حداقل ممکن برسد. کارفرما موظف به ایجاد و اجرای تدابیر ایمنی در محیط کار است. این شامل ارائه آموزش‌های ایمنی، در اختیار قراردادن تجهیزات حفاظتی و ایجاد محیطی ایمن و سالم برای کارکنان می‌شود.
آموزش و آگاهی
کارفرما باید کارکنان را در مورد خطرات ممکن، استفاده صحیح از تجهیزات حفاظتی و روش‌های ایمنی آموزش دهد تا آنها بتوانند به‌درستی در محیط کار ایمن عمل کنند. کارفرما همچنین باید در زمینه ایمنی و بهداشت‌کار، خطرات ممکن، راه‌های پیشگیری و روش‌های عمل در صورت وقوع حادثه آموزش‌هایی به کارکنان بدهد تا آنها به‌درستی از تجهیزات ایمنی استفاده کنند و در مواقع اضطراری واکنش صحیح نشان دهند.
ارائه تجهیزات حفاظتی
کارفرما باید تجهیزات حفاظتی موردنیاز از جمله لباس کار، کفش ایمنی، عینک ایمنی و دستکش‌های ایمنی را جهت کاهش خطرات جسمی و مواد شیمیایی در اختیار کارکنان قرار دهد و آنها را تشویق به استفاده صحیح از این تجهیزات نماید.
جبران خسارات ناشی از حادثه
درصورتی‌که کارفرما به تعهدات خود در زمینه ایمنی و سلامت کارکنان عمل نکند و حادثه‌ای در محیط کاری رخ دهد، ممکن است مسئولیت حقوقی و جبران خسارات به عهده کارفرما باشد. اما درصورتی‌که حادثه عمدی باشد، کارگر در به‌وجودآمدن حادثه مقصر باشد یا حوادث ناشی از قوه قهریه باشد، ممکن است کارفرما از مسئولیت معاف شود.
جمع‌بندی
ایمنی و سلامت در محیط کار امری حیاتی و اساسی برای همه طرفین، یعنی کارگران و کارفرمایان است. حوادث ناشی از کار، عواقب جانی و مالی جدی دارند که با اقدامات پیشگیری و ایجاد فرهنگ ایمنی می‌توان از وقوع آنها جلوگیری کرد.
با ارتقای آگاهی و آموزش کارگران، تأمین تجهیزات حفاظتی و ایجاد محیط کاری ایمن و سالم، می‌توان خطرات کاری را به حداقل رساند و سطح ایمنی در محیط کار را افزایش داد. مسئولیت کارفرما در این زمینه از اهمیت بسیاری برخوردار است و تعهد به ایجاد شرایط کاری ایمن و حفظ سلامت کارکنان، یکی از نقاط کلیدی برای تضمین پیشرفت و پایداری در هر سازمان محسوب می‌شود.
